Sądny dzień Egiptu.
Czym były plagi egipskie?

Czytając biblijne historie o niewoli egipskiej i wyjściu Izraelitów z Egiptu pod wodzą Mojżesza nie sposób pominąć opowiadania o tajemniczych kataklizmach, które temu towarzyszyły. Plagi egipskie stały się doskonałym tematem filmów i wyzwaniem dla kreatywnych twórców efektów specjalnych. Towarzyszy im aura tajemniczości, wręcz magii, wydają się wręcz bajkami dla dzieci.

Czym tak naprawdę były plagi egipskie?

Czy da się je wytłumaczyć naukowo?

Jeśli plagi to zjawiska naturalne, to gdzie w tym wszystkim jest Pan Bóg?

Zapraszam do lektury!

Plagi egipskie – wyjaśniamy!

Zanim rozprawimy się z poszczególnymi plagami warto krótko wspomnieć kontekst całej historii. Wydarzenia te opisuje Księga Wyjścia. Bóg wysłał do Egiptu Mojżesza zlecając mu wyprowadzenie z niewoli Izraelitów. Faraon jednak nie jest skłonny posłuchać Hebrajczyka ani jego Boga. Zrezygnowany Mojżesz ma wrażenie, że to koniec całej historii, jednak Bóg stanowczo nie zamierza odpuścić. „Oto Ja uczynię cię jakby Bogiem faraona” – mówi Bóg Mojżeszowi – i dodaje „faraon nie usłucha was, więc wyciągnę rękę moją nad Egiptem i poznają Egipcjanie, że Ja jestem Pan, gdy wyciągnę rękę przeciw Egiptowi i wyprowadzę spośród nich Izraelitów” (por. Wj 7,1.4-5).

No i się zaczęło. Dziesięć plag, dziesięć kataklizmów i klęsk, które nawiedziły Egipt. Oto one: woda zamieniona w krew, żaby, komary, muchy, pomór bydła, wrzody, grad, szarańcza, ciemności i śmierć pierworodnych.

• Woda zamieniona w krew

  • Opis: Wj 7,17. Uderzenie przez Mojżesza laską w wody Nilu sprawia, że cała woda w Egipcie zamienia się w krew. Ryby zdychają, a z rzeki unosi się przykry zapach.
  • Wyjaśnienie: do dziś występuje zjawisko tak zwanego „czerwonego Nilu”. W okresie wylewania rzeki (lipiec-sierpień) woda przybiera najpierw odcień zielony. Woda jest wtedy zupełnie niezdatna do picia. Potem rzeka staje się czerwona, czasem tak bardzo, że rzeczywiście ma się wrażenie, że to krew. Zmiana koloru jest spowodowana obecnością w mule rzecznym mikroskopijnych organizmów i bakterii – ponieważ pobierają one bardzo dużo tlenu mogą spowodować zdychanie rzecznych ryb.

• Żaby

  • Opis: Wj 8,2. Egipt nawiedza plaga żab – są dosłownie wszędzie, wchodzą nawet do domów Egipcjan, do ich łóżek i spiżarni.
  • Wyjaśnienie: skoro woda w Nilu jest trująca (na skutek pierwszej plagi) to żaby, jako zwierzęta przystosowane do życia zarówno w środowisku wodnym jak i lądowym, w naturalny sposób szukają drogi ucieczki.

• Komary i muchy

  • Opis: Wj 8,13.20. Kraj faraonów nawiedza najpierw plaga komarów, a potem much. Władca próbuje znaleźć rozwiązanie, wypuścić Izraelitów „na chwilę”, by złożyli ofiarę Bogu, a potem wrócili.
  • Wyjaśnienie: każdy z nas będąc kiedyś nad wodą – rzeką czy jeziorem – doświadczył pogryzienia przez komary. Nie inaczej mogło być i w tym wypadku. Wzrost poziomu wody w Nilu na przełomie października i listopada powoduje zwiększenie się populacji komarów, szybkie opadanie wody sprzyja zaś rozmnażaniu się much.

• Pomór bydła

  • Opis: Wj 9,6. Faraon nadal jest uparty i nie chce spełnić polecenia Boga Izraelitów. Na kraj spada zatem zaraza, która powoduje wyginięcie całego egipskiego bydła.
  • Wyjaśnienie: bydło wypędzane na pastwiska zbyt szybko, tuż po wylewie Nilu, a przed pierwszymi ulewami pory deszczowej szybko zarażało się bakteriami obecnymi jeszcze w wysokich trawach. Były one pozostałością po zanieczyszczonej wodzie i żabach.

• Wrzody

  • Opis: Wj 9,10. Tym razem plaga spada na Egipt w bardzo teatralny sposób – Mojżesz i Aaron nabierają w ręce sadzę z pieca i rzucają ją ku niebu. Unoszący się pył spowodował wystąpienie wrzodów i pryszczy na ciałach Egipcjan.
  • Wyjaśnienie: tajemniczą chorobą mógł być tzw. świerzb nilowy, swędząca i niezwykle dotkliwa wysypka, która w ostrzejszych formach przechodzi we wrzody. Roznoszą ją owady, szczególnie muchy. Mojżesz ostrzegał przed nią Izraelitów podczas wędrówki przez pustynię (Pwt 28,27). Mogła to być też epidemia jakiejś innej choroby, na przykład ospy.

• Grad

  • Opis: Wj 9,23-25. Niszczycielskie burze i grad spadły na cały Egipt. Klęska żywiołowa zniszczyła uprawy, zabijała zwierzęta, a nawet ludzi. Autor biblijny skomentował, że Egipcjanie nie doświadczyli dotąd takiego kataklizmu.
  • Wyjaśnienie: gradobicie jest w Egipcie zjawiskiem bardzo rzadkim, ale znanym. Najczęściej występuje na przełomie stycznia i lutego. Nadzwyczajnie obfity grad mógł być też spowodowany na przykład wyjątkowo dużą burzą piaskową, która przesłoniła Słońce i ochłodziła nieco klimat.

• Szarańcza

  • Opis: Wj 10,13-15. Wiatr wschodni przywiał nad Egipt ogromną chmarę szarańczy, która pokryła całą ziemię. Owady pożarły wszelkie zielone rośliny i plony, które uratowały się jeszcze po pladze gradu.
  • Wyjaśnienie: szarańcza jest klęską i zjawiskiem typowym dla krajów wschodnich. Całe chmary żarłocznych owadów często migrują przenoszone dużymi ruchami powietrza.

• Ciemności

  • Opis: Wj 10,22-23. Kolejną plagą są przysłowiowe „egipskie ciemności”. Cały kraj spowija tajemniczy mrok, którego w żaden sposób nie da się pokonać.
  • Wyjaśnienie: najprostszym wytłumaczeniem tej plagi może być wyjątkowo „szczelne” i długotrwałe zaćmienie Słońca. Poza tym, wyjątkowo duży wylew Nilu z pewnością pozostawił duże ilości mułu, który podniesiony w powietrze silnym wiatrem mógł przesłonić światło słoneczne, nadając gwieździe matowy, żółtawy odcień.

• Śmierć pierworodnych

  • Opis: Wj 12,29. Ostatnia i najstraszniejsza ze wszystkich plag dotknęła również samego faraona. Śmierć poniosło wszystko, co pierworodne – od ludzi po zwierzęta.
  • Wyjaśnienie: wystąpienie wszystkich poprzednich plag nie mogło pozostać bez wpływu na klimat i zapasy żywności Egipcjan. Starożytne zwyczaje dotyczące pierworodnych przyznawały im między innymi pierwszeństwo w otrzymywaniu żywności. Jeśli zapasy zostały w jakikolwiek sposób skażone lub zatrute, a dziecięce organizmy były nieco słabsze niż inne – ich śmierć wydaje się być bardzo prawdopodobna.

Gdzie w tym wszystkim Pan Bóg?

No właśnie. Skoro plagi egipskie można wytłumaczyć w zasadzie naukowo, a nawet ułożyć je w pewien ciąg przyczynowo-skutkowy, to co zostaje do zrobienia głównemu aktorowi tych wydarzeń? Teksty Księgi Wyjścia bardzo czytelnie wskazują, że to Bóg – za pośrednictwem Mojżesza – sprowadza na Egipt plagi.

Wszystkie plagi to naturalne klęski żywiołowe lub tragiczne, ale jednak możliwe sytuacje. Do dzisiaj możemy obserwować tego typu zdarzenia i to nie tylko w Egipcie. Niezwykłość plag polega jednak na czymś zupełnie innym – na ich ponadprzeciętnej intensywności i nagromadzeniu ich w stosunkowo krótkim okresie czasu. Pierwsza z plag ma miejsce w czasie corocznego wylewu Nilu – a więc latem, w lipcu lub sierpniu. Ostatnia plaga – śmierć pierworodnych – powiązana jest z pierwszym świętowaniem Paschy przez Izraelitów, co po dziś dzień ma miejsce wiosną, na przełomie marca i kwietnia. Cała seria kataklizmów wydarzyła się więc w nieco ponad pół roku!

Ciekawym wytłumaczeniem serii klęsk, które spadły na Egipt jest tekst Wj 12,12 – Bóg zapowiadając ostatnią plagę wyjawia Mojżeszowi, że „tej nocy przejdę przez Egipt, zabiję wszystko pierworodne w ziemi egipskiej od człowieka aż do bydła i odbędę sąd nad wszystkimi bogami Egiptu – Ja, Pan Bóg”. Plagi więc to rozprawa sądowa. Bóg rozprawia się w ten sposób z politeistycznym panteonem egipskich bogów – choćby z Ra, bogiem słońca, któremu pokazuje swoją wyższość zsyłając plagę ciemności. Poza tym, plagi wprowadzają chaos, a Bóg stwarzając świat chaos porządkował – to też nie pozostaje bez znaczenia.

Bóg jest tu, Bóg jest tam!

Plagi egipskie pokazują nam sposób działania Pana Boga w życiu człowieka. On działa wewnątrz historii człowieka – posługuje się naturalnymi wydarzeniami, by pokazywać ludziom swoją moc i obecność. Rzadko kiedy tworzy nowe wydarzenia, raczej wykorzystuje naturalny bieg spraw, by subtelnie zaznaczyć swoją obecność i opiekę.

Otwórzmy zatem oczy i zacznijmy dostrzegać Boga w wydarzeniach historii!