Tajemnica złotej skrzyni.
Arka Przymierza
Nie ma chyba bardziej tajemniczego i przyciągającego uwagę przedmiotu pojawiającego się w Biblii niż Arka Przymierza. Ta w gruncie rzeczy zwyczajna, choć bogato zdobiona i cenna skrzynia przez wieki towarzyszyła Narodowi Wybranemu. Była symbolem Bożej obecności wśród ludzi, a wreszcie zaginęła w mrokach historii. Przedmiot ten doczekał się kilku filmów (w tym najbardziej znany „Poszukiwacze zaginionej Arki” Stevena Spielberga), wielu książek i artykułów, a nawet kilku teorii spiskowych.
Czym była biblijna Arka Przymierza? Radiostacja, broń masowego rażenia czy przedmiot z kosmosu? Czy ten tajemniczy artefakt nadal istnieje?
Zapraszam do lektury!
Czym jest Arka Przymierza?
Lektura Księgi Wyjścia (dokładnie Wj 25,10-22) dostarcza nam bardzo szczegółowych informacji na temat wymiarów, wyglądu i zastosowania tego przedmiotu. Oczywiście są to tradycje bardzo stare, a ponadto nie istnieją oczywiście żadne zdjęcia, szkice, jednym słowem – żadne wizualne przekazy co do wyglądu Arki. Opisy biblijne są jednak na tyle dokładne, że nie pozostawiają wiele miejsca wyobraźni.
Bóg polecił Mojżeszowi zbudować skrzynię z drzewa akacjowego o długości dwóch i pół łokcia, szerokości i wysokości półtora łokcia. W przeliczeniu na współczesne jednostki miar otrzymujemy wymiary około 140x80x80 cm. Cała skrzynia została ze wszystkich stron pokryta szczerym złotem. Do transportu służyły dwa dziesięciometrowe drągi z drzewa akacjowego wsuwane w specjalne złote pierścienie przymocowane do jej boków. Na górze znajdowała się szczerozłota przebłagalnia – pokrywa, na której umieszczono wykute ze złota cheruby osłaniające skrzydłami Arkę.
Jej podstawowe przeznaczenie zdradza najbardziej popularna nazwa. Znajdowały się w niej tablice z Dekalogiem – znakiem przymierza zawartego między Bogiem a Izraelem na górze Synaj. Zgodnie z fragmentem Listu do Hebrajczyków (9,4) znajdowały się w niej również „naczynie złote z manną, [oraz] laska Aarona, która ongiś zakwitła”. W pierwszym przypadku chodzi oczywiście o cudowny pokarm z nieba, który Izraelici otrzymywali od Boga przez cały okres wędrówki przez pustynię po wyjściu z Egiptu. Drugi artefakt wiąże się z jedną z historii z czasu owej wędrówki. Poprzez cudowne zakwitnięcie laski Aarona Bóg wskazał pokolenie Izraela, które będzie pełniło obowiązki kapłańskie (por. Lb 17,16-26).
Od samego początku Arka Przymierza stała się niezwykle istotnym elementem religii żydowskiej. Kiedy powstał Namiot Spotkania, a potem świątynia w Jerozolimie, świętą skrzynię przechowywano w sanktuarium dostępnym tylko arcykapłanowi. Nie znaczy to jednak, że nigdy tego miejsca nie opuszczała. Izraelici traktowali ją jako widzialny znak Bożej obecności pośród nich – a więc zabierali ją ze sobą choćby na wyprawy wojenne. A wtedy działy się takie rzeczy, że głowa mała…
Nie(zwykła) skrzynka
Najbardziej znanym spektakularnym wydarzeniem w którym „brała udział” Arka Przymierza to zdobycie Jerycha opisane w Księdze Jozuego (Joz 6,1-21). Przez siedem kolejnych dni kapłani niosąc Arkę okrążali mury miasta, które ostatniego dnia runęły na dźwięk trąb. Okoliczni mieszkańcy, dla których takie rytuały były czymś nowym uznali Arkę Przymierza za boga Izraela. To błędne przekonanie wzmacniały jeszcze postacie cherubów na wierzchu skrzyni.
Podczas jednej z takich wojennych kampanii stała się rzecz tragiczna – Filistyni zwyciężyli Izraelitów w bitwie i zdobyli Arkę. Ta katastrofa Izraela dla Filistynów stała się powodem wielkiej radości. Bardzo szybko jednak zwycięzcy pożałowali zdobycia tego akurat łupu. Arka Przymierza postawiona w świątyni filistyńskiej w Aszdodzie przed otaczaną kultem figurką Dagona „spowodowała”, że posążek przewrócił się oddając pokłon Arce. Jakby tego było mało, następnego dnia dodatkowo okazało się, że figurka straciła ręce i głowę. To jednak nie był jeszcze koniec – mieszkańcy Aszdodu zachorowali na dziwną chorobę powodującą bolesne guzy. Ta sama zaraza dotykała każde miasto, do którego przenoszono świętą skrzynię Izraela. Ostatecznie Filistyni zwrócili Arkę Przymierza Izraelitom dodając do niej bogate dary pokutne. Plagi oczywiście natychmiast ustąpiły.
Arka Przymierza była także przedmiotem niezwykle niebezpiecznym dla samych Izraelitów. W początkowym okresie panowania król Dawid postanowił sprowadzić Arkę do Jerozolimy. Do tej pory przebywała ona bowiem w bardzo różnych miejscach – w Gilgal, Szilo, Betel. Świętą skrzynię załadowano na nowy wóz i w towarzystwie grajków, tancerzy i chórzystów wyruszono w drogę. Jak relacjonuje 2 Sm 6,6 „gdy przybyli na klepisko Nakona, Uzza wyciągnął rękę w stronę Arki Bożej i podtrzymał ją, gdyż woły szarpnęły”. Dobry uczynek, prawda? No właśnie niekoniecznie – Bóg poraził Uzzę, który natychmiast poniósł śmierć. Miała to być kara za dotknięcie świętego przedmiotu przez nieupoważnioną osobę.
Kosmiczny artefakt
Tak niezwykłe wydarzenia towarzyszące Arce Przymierza szybko doczekały się modnych współcześnie teorii spiskowych. Skrzynia miała być radiostacją, dzięki której Mojżesz komunikował się z Bogiem Jahwe, czy wręcz z pozaziemskimi cywilizacjami, które miały dostarczyć jej tajemną zawartość. Niektórzy „naukowcy” widzieli w Arce potężny kondensator czy też ogniwo elektryczne służące do produkcji energii. Uważano ją nawet za biblijną wersję kamienia filozoficznego – maszynę służącą do wytwarzania złota przerabianego potem na eliksir przedłużający życie.
Dużo fałszywych informacji na temat Arki Przymierza przeniknęło do ludzkiej świadomości za sprawą kultowego filmu Stevena Spielberga „Poszukiwacze zaginionej Arki”. Główny bohater, Indiana Jones rywalizuje w owych poszukiwaniach z nazistami, który upatrują w Arce broni masowej zagłady zdolnej dać im władzę nad światem. Film świetny, oczywiście historia jest fikcyjna, samemu biblijnego artefaktowi też się oberwało nie jednym „fake newsem”…
Gdzie jest Arka Przymierza?
Cały temat Arki Przymierza nie byłby tak tajemniczy, gdyby nie jeden szczegół. Nikt nie wie, gdzie skrzynia się obecnie znajduje. Ostatnie informacje o jej istnieniu i miejscu przebywania pochodzą z Biblii. Nie ma jej wśród spisu łupów zdobytych przez Babilończyków po splądrowaniu Jerozolimy w 587 roku przed Chrystusem – a zatem nie było jej już wtedy w świętym mieście. Według legendy przytoczonej w Drugiej Księdze Machabejskiej (2 Mch 2,4) prorok Jeremiasz ukrył Arkę Przymierza w jednej z jaskiń na górze Nebo.
Niektórzy tropiciele uważają, że Arka została ukryta w pieczarze pod wzgórzem świątynnym w Jerozolimie. Instytut Świątynny w Jerozolimie, ortodoksyjna organizacja działająca na rzecz odbudowy świątyni jest co do tego faktu przekonana. Według dostępnych im przekazów, skrzynia została ukryta przez proroka Jeremiasza pod wzgórzem, najprawdopodobniej w okolicy północno-wschodniego narożnika świątyni.
Jedną z najpopularniejszych hipotez co do miejsca przechowywania Arki jest miasto Aksum w Etiopii. Artefakt miał tam trafić razem z Menelikiem, fizycznym owocem spotkania królowej Saby z królem Salomonem opisanego w 1 Krl 10,1-13. W Aksum po dziś dzień znajduje się Kościół Matki Bożej z Syjonu, obok którego stoi mała, niepozorna kaplica, nazywana Kaplicą Tablic. W niej właśnie ma znajdować się słynna Arka Przymierza. Dostęp do niej ma jednak tylko jeden mnich-strażnik, pełniący swoją służbę dożywotnio.
Arka Przymierza nie jest już potrzebna
Niezależnie od tego, czy Arka Przymierza była tylko bogato zdobioną skrzynią, czy też niezwykle zaawansowanym technologicznie artefaktem, jedno pozostaje pewne. Odegrała ona niezmiernie ważną rolę w historii i religii Narodu Wybranego. Przez blisko osiemset pięćdziesiąt lat była widocznym znakiem obecności Boga pośród ludu.
Ostatnia księga Pisma Świętego – Apokalipsa świętego Jana – wspomina o Arce w zupełnie innym, nowym kontekście. Wizjoner w otwartym niebie widzi właśnie ją, widzi symbol obecności Boga, która wreszcie się ostatecznie zrealizowała. Nie ma jednak już świątyni – „bo świątynią jest Pan oraz Baranek” (Ap 21,22).
Teraz Arka nie jest już konieczna – Jezus, Syn Boży, jest obecny pośród nas przede wszystkim w Eucharystii.
Zobacz także: Czym były plagi egipskie?